Ugía Pedreira y Óscar Górriz dirigirán este espacio formativo de investigación artística, que pone el foco en la creación autoral a partir de la riqueza de la lírica gallega de tradición oral, en el año en el que el día de las Letras Gallegas está dedicado a la poesía popular oral personificada en las cantareiras

El Laboratorio de Cántigas Novas (O LAB) fue presentado este viernes 14 de febrero en el Museo do Pobo Galego de Santiago de Compostela, en el acto participaron D. José López, conselleiro de Cultura, Lingua e Xuventude; D. Xosé Merelles, presidente de la Axencia Galega de Turismo; Dña. María Concepción Losada, presidenta del patronato del Museo do Pobo Galego; Víctor Freinaxes, presidente da Real Academia Galega; Valentín Calvín, alcalde de Ortigueira y miembro del Comité Organizador del Festival y Ugía Pedreira, co-directora del LAB junto a Óscar Górriz.

Este proyecto se sitúa como una de las acciones formativas más novedosas de la programación de este año. Y es que la de 2025 será una edición muy especial ya que homenajea los 50 años de historia de la Escola de Gaitas de Ortigueira, impulsora y motor del Festival desde que Xavier Garrote la fundara allá por 1975. Es precisamente este aniversario el que ha motivado la decisión unánime del Comité Organizador del Festival Internacional do Mundo Celta de Ortigueira de ampliar a cinco días la duración de esta edición, que se celebrará del 9 al 13 de julio de este año. 

Son muchas las sorpresas que está aportando este. La primera de ellas arrancará el próximo mes de marzo con la puesta en marcha de un área formativa con la que desestacionalizar el Festival y hacer que este esté presente durante todo el año en la contorna de Ortegal. Para la ocasión, se apuesta por el proyecto dirigido por Ugía Pedreira y Óscar Gorriz. El éxito de la actividad de creación popular de cántigas de la pasada edición del Festival, ha motivado la puesta en marcha de este Laboratorio de Cántigas Novas. 

El laboratorio, que se realizará de marzo a julio cada dos sábados en las instalaciones de la Escola de Gaitas de Ortigueira, tiene un coste de 200€ y está abierto a cualquier persona con interés en la creación, composición o interpretación de la lírica popular gallega. Las inscripciones están abiertas hasta el 24 de febrero a través del mail lab@festivaldeortigueira.com. Toda la información está disponible en www.festivaldeortigueira.com

El acto fue abierto pora la presidenta do Padroado do Museo do Pobo Galego, Dna. María Concepción Losada quien, tras agradecer a las autoridades el resto de interlocutores su asistencia al acto comentó que “é toda unha honra traer a esta casa o Festival Internacional do Mundo Celta de Ortigueira”. Tras el agradecemento, dio paso a Ugía Pedreira. 

Ugía Pedreira, co-directora del Laboratorio de Cántigas Novas, definió el LAB como “un espazo para a exploración, para a experimentación onde disfrutar e aprender do proceso creativo e ir a un fin comun: a construción de novas cancións. Nesta liña imos da autoria persoal á compartida,  ao grupo. Dinámica por outra banda  muito interesante para a vida cotiá na resolución de problemas ou ámbito relacional.”

Continuó desgranando que el LAB “entra no basal da música tradi:  elaborar e reelaborar cántigas, melodías e historias musicadas. Amalgamar poesía e música como dirían os clásicos gregos, isto era menester entre cidadáns que se cultivaban «libres». Nutrirémonos tamén da comunidade que nos acolle, a de Ortigueira. Recolleremos recursos e inspiracións na lírica e poética da saborosa lingua galega. Desde ela compoñemos a nosa vida. Somos as fillas-os dos trovadores. Vimos como pobo de amplas sagas de compositorxs, desde a neve dos tempos. Non é baladí que botemos por fora en creatividade, artistas diversos, poetas e  premios.”

“No Lab propoñemos abrir a cociña e cociñar entre todas e todos independentemente do nivel ou capacidades. Imos seguir o pilar fundamental d musica popular. O feedback entre o autor autora e o coletivo. Crear patrimonio inmaterial desde um norte galego paradisiaco carregado de simbolismos, de patrimonio en pedra, natural,  arquitectónico ….cada 15 dias ali vos esperamos do 8 d marzo que comeza ata inicio do Festival do Mundo Celta onde se presentarán as cancións.”

“É unha viaxe interna a un lugar ben especial mesmo atávico diria,  e asi  o Lab tamén promove a descentralización das cidades  en termos de innovación cultural e impulso artístico como é o Lab mais integral holistico e  complementario a formato escola, centro ou conservatorio. Explicar o programa brevemente. Sesions creativas. Sesions comunais con foliadas nas parroquias. Sesións de maestria , ponencias ou talleres practicos.”

Tras la presentación de la iniciativa, fue el turno de D. Víctor F. Freixanes, presidente da RAG, quien agradeció “ao espazo e á xente toda de Ortigueira, pois como ben dixo Ugía, a periferia ten unha riqueza da que non sempre nos decatamos. Este ano celebraremos esa riqueza o 10 de marzo en Cerceda e 17 de maio celebrarémolo en Malpica. Ademáis dos simposios e actos académicos en Muxía. 

É unha forma máis de descentralizar. Cando se nos falou deste acto, a Academia non podía faltar. Este ano, sobre todo, o Día das Letras Galegas, é moi importante ter en conta todos os actos e todas as iniciativas que se levan a cabo fóra de Galicia, en sitios como Bos Aires, Salvador de Bahía, Caracas ou Nova Iork. 

As cantareiras son esa reivindicación da enerxía vital do noso país voz anónima, que transmitiu en circunstancias moito máis duras que as nosas mantiveron viva a alegría de estar nós, de ser nós, e ademais de cantalo. 

Nós estamos agora a traballar desde a Academia en recoller a poesía popular de Manuel Murguía. Ata a propia Rosalía de Castro sen as cantigas populares, sen isto que estamos celebrando este ano, Cantares Gallegos non existiría, a nosa canción popular non existiría. Este tipo de celebracións nacen ás veces aparentemente de forma anónima, con pouca proxección social, e alcanzan sendo eventos de situacións de primeiro nivel. O Festival de Ortigueira é un evento de primeirísmo nivel, e sentímonos moi orgullosos de compartir con eles este acto.”

Valentín Calvín, alcalde de Ortigueira e membro do Comité Organizador do Festival, agradeceu a Dna. Concha Losada e ao padroado do Museo pola acollida, aos directores do LAB Ugía Pedreira e Óscar Górriz, “por pensar en nós para pór en marcha esta aventura”; e a D. Víctor Fernández Freixanes, Presidente da Real Academia Galega, “por nos acompañar na presentación desta iniciativa que tanto ten que ver coas tan merecidas depositarias do Día das Letras Galegas do 2025, as nosas Cantareiras.”

Tras agradecer el trabajo del director del Festival, Alberto Balboa, presente en el acto, se centró en el aniversario de la Escola de Gaitas de Ortigueira: “Unha Escola que 50 anos despois de ser fundada por Xabier Garrote está a recibir numerosas mostras de recoñecemento neste ano, a máis recente, a representación de Galicia na Feira Internacional de Turismo de Madrid o pasado xaneiro. Este aniversario é un evento especial para todos nós, e por iso o Comité Organizador do Festival decidiu por unanimidade ampliar excepcionalmente a duración desta edición do 9 ao 13 de xullo, facendo unha programación especial que contará cun concerto histórico e único de homenaxe a estes 50 anos, do que pouco a pouco iremos descubrindo novidades.”

Finalmente agradeció la presencia del presidente da Axencia Galega de Turismo, D. Xosé Merelles y del conselleiro de Cultura, Lingua e Xuventude, D. José López,  “polo apoio que tanto eles, como todo o goberno da Xunta de Galicia, a través de moitas das súas consellerías, están a dar ao Festival, sempre dispostos a axudar a seguir crecendo como capital do Folk do noso país; non en balde somos o único Festival declarado de Interese turístico Internacional, e o único destas características que é de balde, xestionado integramente por un concello.”

“Este Laboratorio reunirá a creadores e creadoras nun espazo formativo único e orixinal, co foco posto na creación a partires desta riqueza da lírica galega, incentivada por uns formadores expertos en cada unha das materias de interese que durante estes sábados alternos de marzo a xullo encherán de música e poesía as rúas de Ortigueira e das súas parroquias.” 

Concluyó invitando a los creadores y creadoras “a encher as poucas prazas dispoñibles e acompañarnos nesta aventura creativa que de seguro deixará unha profunda pegada no eido cultural da nosa terra.” 

Finalizó invitando a todos los creadores y creadoras “a encher as poucas prazas dispoñibles e acompañarnos nesta aventura creativa que de seguro deixará unha profunda pegada no eido cultural da nosa terra.”

Continuó, D. Xosé Merelles, director da Axencia de Turismo de Galicia, quien tras agradecer la asistencia a los presentes comezó citando que “dous dos aspectos máis destacables para o turismo na nosa terra dentro das motivacións que fan vir á xente a Galicia son a cultura e tamén o patrimonio evidenciado a través dos nosos costumes. Todo o que ten que ver coa cultura e as nosas tradicións ten moito valor para o visitante. E non podía ser menos que desde a Xunta de Galicia traballásemos en poñer en valor unha das manifestacións culturais máis importantes que está no ADN dos galegos, que é o Festival Internacinal do Mundo Celta de Ortigueira.”

Agradeceu as palabras de Valentín Calvín e remarcou a colaboración que desde Turismo de Galicia se fai co Festival. Froito dela foi a visita a FITUR por parte da Escola de Gaitas de Ortigueira. 

“Congratulámonos de aparte de todo que o rodea o Festival nesa quincena de xullo, xurdan iniciativas como o Laboratorio de Cántigas Novas. Manifestacións e iniciativas como estas que están presentes no tempo e desestacionalizan o impacto da actividade turística, contan con todo o noso apoio.”

Finalizón destacando que “a Declaración de Interese Turístico Internacional do Festival de Ortigueira é todo un impulso para xentes tanto do resto de España como do estranxeiro.”

Cerró el acto D. José López, Conselleiro de Cultura, Lingua e Xuventude quien manifestó que el LAB se trata “dunha iniciativa marabillosa que non podería ter outro xerme que non fose Ortigueira; nun ano no que imos pór en valor a tradición popular. Un recurso de dignificación, que sexamos propietarios dunha lingua transmitida de xeración en xeración a través das cántigas. Non só temos a obriga de protexer a tradición popular, tamén de garantila. Pero tamén de crear novos espazos onde a xente nova poida estar en contacto coa tradición popular galega e crear novas sinerxias.”

É fundamental construír Galicia desde moitos puntos de vista. E fundamentalmente desde o territorio. Os concellos forman parte imprescindible do noso eido cultural e as administracións non podemos máis que estar aos seu carón. Quero agradecer a Víctor Freixanes que hoxe estea aquí como presidente da Real Academia Galega, neste ano 2025 dedicado ás cantareiras e á poesía tradicional e a canción popular, que ademais vai redundar nesa descentralización da que falaba Ugía. Destacou a acollida do Museo do Pobo Galego na persoa da súa presidenta Concha Losada. 

Tamén remarcou, referíndose á presenza do Director Xeral de Turismo, Xosé Merelles, a unión cada vez maior que o ámbito da cultura e do turismo teñen entre si. O visitante non so ven pola parte gastronómica, paisaxística ou incluso climática, senón fundamentalmente e ultimamente veñan para desfrutar da nosa cultura.

Agradeceu a proposta do laboratorio “ás almas deste proxecto, Óscar e Ugía. O LAB é unha iniciativa marabillosa que non podería ter outro xerme que non fose en Ortigueira. É o sitio perfecto no contorno do Festival Internacional do Mundo Celta. Estamos traballando, xunto co alcalde de Ortigueira para por en valor e promocional o mundo das bandas e escolas de gaitas como é a Escola de Gaitas de Ortigueira.”

Concluyó destacando que este año “apróbase o expediente de BIC por parte da Xunta de Galicia, a través da Consellería de Cultura, da música e o baile tradicional galego, que vai permitir por en valor este recurso fundamental, polo que significa tamén como recurso dinamizador no uso da nosa lingua. Ser propietarios dunha lingua é o maior tesouro que podemos ter como galegos, e esta lingua, en moitos casos, se mantivo, se trasladou de xeración en xeración a través da música popular e das propias cantigas.

Con este proxecto imos facer algo do que a cultura galega estaba necesitada, non so garantir a tradición popular, senón que imos crear novos espazos para innovar, crear e actualizar ese recurso. Non temos que ter medo a iso.  

Finalmente destacó el acierto de la organización de elegir el Museo do Pobo Galego para esta presentación, tanto por la  parte de tradición pero también por poner en valor una institución de la que todos somos legatarios pero en la que todos podemos y debemos construir, para que este museo ocupe ese espacio central que desde luego ocupa en la cultura gallega. 

El acto finalizó con la interpretación de una pieza musical interpretada por Ugía Pedreira, Uxía Senlle y Óscar Gorriz.